Instytucja PAN

Prof. Leszek Kaczmarek (drugi z lewej) (foto: Magdalena Wiśniewska-Krasińska)

Prof. Leszek Kaczmarek z Instytutu Biologii Doświadczalnej PAN oraz prof. Andrzej Dziembowski z Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN znaleźli się w gronie dziewięciorga badaczy, którzy właśnie wygrali pierwszy konkurs w programie TEAM Fundacji na rzecz Nauki Polskiej oferujący wsparcie dla zespołów realizujących przełomowe badania naukowe.

Wszyscy laureaci otrzymali łącznie ponad 29 mln zł. Będą prowadzić swoje projekty we współpracy z łącznie 17 naukowymi partnerami zagranicznymi. Kolejne konkursy planowane są do końca 2019 r., średnio dwa razy w roku. Najbliższy konkurs ruszy 15 listopada br.

Program TEAM umożliwia wybitnym badaczom prowadzenie w Polsce projektów na światowym poziomie, które inspirowane są problemami o przełomowym znaczeniu naukowym i gospodarczym. To także szansa na budowanie partnerstw i wymianę naukowych doświadczeń z najlepszymi na świecie ośrodkami badawczymi oraz na rozwój talentów i potencjału młodych polskich naukowców – mówi Michał Pietras, dyrektor ds. działalności programowej FNP.

Środki pozyskane od FNP pozwolą na sfinansowanie co najmniej 40 miejsc pracy dla naukowców zatrudnionych w projektach oraz ponad 30 stypendiów dla młodych naukowców (studentów i doktorantów) zaangażowanych w realizację prac badawczych. Finansowanie projektów zostało przyznane na trzy lata. Laureaci zostali wyłonieni w toku trzyetapowej procedury merytorycznej dokonywanej przez recenzentów zagranicznych i ekspertów zasiadających w dwóch panelach: naukowo-gospodarczym oraz interdyscyplinarnym.

Prof. Leszek Kaczmarek z Instytutu Nenckiego, dziekan Wydziału II Nauk Biologicznych i Rolniczych PAN, członek Rady Naukowej Magazynu PAN „Academia”, na swój projekt otrzymał grant w wysokości prawie 3,5 mln zł i będzie go realizował w sześcioosobowym zespole. Mózg stanowi najbardziej skomplikowany twór przyrody, jaki znamy. Poznanie jego funkcji, a zwłaszcza kontroli naszych zachowań stanowi zapewne największe wyzwanie stojące dzisiaj przed nauką – mówi prof. Kaczmarek. Emocje to szczególnie istotny składnik tych zachowań, a ciało migdałowate to ośrodek zarządzania emocjami. Pamięć zdarzeń o różnym zabarwieniu emocjonalnym decyduje o tym, czy czegoś pożądamy, czy też unikamy lub uciekamy – wyjaśnia naukowiec. Celem projektu jest zidentyfikowanie w ciele migdałowatym specyficznych zestawów komórek nerwowych gromadzących pamięć zdarzeń przyjemnych (pamięć apetytywną) i sterujących zachowaniami mającymi na celu podążanie za bodźcami przyjemnymi. Naukowcy oczekują, że wyniki ich badań dostarczą silnych argumentów na rzecz opracowania nowych terapii bardzo dolegliwych i złożonych ludzkich zaburzeń zachowania, takich jak tych prowadzących do otyłości, jadłowstrętu (anoreksji), czy też uzależnień.

Trzeba podkreślić, że proponowane badania opierają się o bardzo nowoczesne metody, wykorzystujące także niedawne, przełomowe osiągnięcia biologii molekularnej. Ostatnie lata przynoszą rewolucyjny postęp w technikach doświadczalnych badań mózgu, umożliwiając testowanie hipotez niemożliwych do postawienia jeszcze kilka lat temu. Na przykład obrazowanie i kontrolowanie pojedynczych neuronów oraz ich połączeń z precyzją i zasięgiem jeszcze niedawno było nawet nie do pomyślenia. W naszym projekcie wykorzystamy nowatorską metodę obrazowania czynności pojedynczych komórek nerwowych w mózgu, stworzoną przez naszego partnera – dra Rui Costę z Champalimaud Center for the Unknown w Lizbonie – dodaje prof. Kaczmarek. Grant w programie TEAM otrzymał także prof. Krystian Jażdżewski z Centrum Nowych Technologii UW. Celem jego projektu, na który otrzymał prawie 3,5 mln zł, jest opracowanie nowatorskiej metody pozwalającej na znaczącą redukcję kosztów badania genetycznego, co w konsekwencji umożliwi prowadzenie przesiewowych badań populacyjnych w kierunku licznych chorób, w tym nowotworów dziedzicznych.

Innym nagrodzonym jest prof. Konrad Banaszek z Wydziału Fizyki UW. Otrzymał on prawie 3 mln zł na projekt dotyczący zastosowania technik kwantowych do opracowania nowych metod modulacji i detekcji sygnałów optycznych na potrzeby łączności. Długofalową ambicją projektu jest opracowanie kwantowych metod modulacji i detekcji sygnałów optycznych, które będą mogły zostać praktycznie wykorzystane w systemach telekomunikacyjnych. Kwantowomechaniczne podejście do łączności optycznej może dostarczyć oryginalnych idei do opracowania nowej generacji urządzeń, których zastosowanie będzie tańsze niż wymiana całej infrastruktury światłowodowej. Wyniki projektu mogą także znaleźć zastosowanie w bardziej wyspecjalizowanych sytuacjach, takich jak łączność satelitarna do odległych obszarów Układu Słonecznego. Chociaż rynek na tego rodzaju usługi jest mniejszy, zwiększenie transmisji danych z misji satelitarnych niewątpliwie otworzy nowe możliwości eksploracji przestrzeni kosmicznej.

W gronie laureatów znaleźli się również: dr hab. Agnieszka Błachnio-Zabielska z Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, prof. Andrzej Dziembowski z Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie, dr hab. Stefan Dziembowski z Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW, dr Marek Potemski z Centre National de la Recherche Scientifique, prof. dr hab. Cezary Watała z Zakładu Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytetu Medycznego w Łodzi oraz dr hab. Szczepan Zapotoczny z Wydziału Chemii UJ.

Program TEAM oferuje środki na finansowanie zespołów badawczych kierowanych przez wybitnych uczonych z całego świata. Przedmiotem projektów, realizowanych obowiązkowo we współpracy z partnerem zagranicznym, mogą być badania B+R wpisujące się w zakres Krajowych Inteligentnych Specjalizacji, które przyczynią się do rozwiązywania bieżących lub zmieniających się problemów naukowych mających znaczenie w rozwijającym się rynku globalnym lub wniosą znaczący wkład do rozwiązania istotnych wyzwań stojących przed społeczeństwem. Finansowanie jest przyznawane na okres 3 lat (z możliwością przedłużenia na kolejne 2 lata). Projekty mogą być realizowane w jednostkach naukowych, przedsiębiorstwach lub konsorcjach naukowo-przemysłowych w Polsce. Wnioskodawcą w konkursie może być naukowiec posiadający co najmniej stopień doktora.

Aktualny program TEAM jest zmodyfikowaną kontynuacją realizowanego przez Fundację w latach 2008 – 2015 programu o tej samej nazwie i finansowanego ze środków pochodzących z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Sfinansowano w nim 73 zespoły, w których pracach uczestniczyło ponad 200 stypendystów. Wyniki badań realizowanych w ramach programu zostały opisane w blisko 1900 publikacjach naukowych w prestiżowych czasopismach. Efektem projektów są też liczne patenty.

Laureaci programu TEAM

• Prof. dr hab. Konrad Banaszek – Uniwersytet Warszawski, Centrum Nowych Technologii
  – Kwantowe systemy łączności optycznej – 2 986 030 zł
• Dr hab. Agnieszka Błachnio-Zabielska – Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii
  – Wyjaśnienie roli akumulacji wewnątrzmięśniowych lipidów w indukowaniu insulinooporności mięśniowej – 3 245 620 zł
• Prof. dr hab. Andrzej Dziembowski – Instytut Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie
  – Funkcjonalne oddziaływania ludzkich białek biorących udział w post-transkrypcyjnej regulacji ekspresji genów – 3 500 000 zł
• Dr hab. Stefan Dziembowski – Uniwersytet Warszawski, Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki
  – Kryptograficzne metody obrony przed nieuczciwymi producentami sprzętu elektronicznego – 3 080 100 zł
• Prof. dr hab. Krystian Jażdżewski – Uniwersytet Warszawski, Centrum Nowych Technologii
  – Nowatorska metoda wielkoskalowych badań populacyjnych – weryfikacja i walidacja koncepcji – 3 497 450 zł
• Prof. dr hab. Leszek Kaczmarek – Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN w Warszawie
  – Zrozumieć uzależnienia: uczenie apetytywne i plastyczność synaptyczna ciała migdałowatego – 3 498 210 zł
• Dr Marek Potemski/Prof. dr hab. Piotr Kossacki – Uniwersytet Warszawski, Wydział Fizyki
  – Atomowocienkie półprzewodniki dla przyszłej optoelektroniki – 3 430 837 zł
• Prof. dr hab. Cezary Watała – Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Wydział Nauk o Zdrowiu
  – Strategia dwutorowej, zależnej od purynoreceptorów, modulacji aktywacji i reaktywności płytek krwi do ograniczania ryzyka zatorowości naczyń krwionośnych, zależnego od płytek krwi i śródbłonka naczyniowego – badania z wykorzystaniem modeli komórkowych i zwierzęcych – 3 500 000 zł
• Dr hab. Szczepan Zapotoczny – Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Wydział Chemii
  – Inżynieria makromolekularna szczotek polimerowych szczepionych z powierzchni – 2 849 760 zł

Źródło: FNP