Instytucja PAN

W dniu 17 października 2012 r. odbyło się spotkanie i konferencja prasowa poświęcona problematyce badań na zwierzętach zorganizowana przez Wydział Nauk Medycznych PAN, Komitet Neurobiologii PAN i Radę Upowszechniania Nauki PAN. Opracowane zostało oświadczenie przedstawiające najważniejsze problemy oraz argumenty przemawiające za i przeciwko tego typu badaniom.

WYDZIAŁ NAUK MEDYCZNYCH PAN

KOMITET NEUROBIOLOGII PAN

RADA UPOWSZECHNIANIA NAUKI PAN

BADANIA NA ZWIERZĘTACH: DLACZEGO ?

Postęp nauk biologicznych i medycznych jest nierozłącznie związany z badaniami na zwierzętach. Tak było w przeszłości i jest, co trzeba z naciskiem podkreślić, w chwili obecnej. Przykładów można przytaczać wiele. Nie byłoby możliwości leczenia cukrzycy i uratowania życia tysiącom chorych, gdyby nie badania na psach rozpoczęte na przełomie XIX i XX wieku. Badania na zwierzętach spowodowały, że tysiące osób uratowano i dalej ratuje się przed zachorowaniem na wściekliznę i zakażeniem wirusem polio. Bez badań na zwierzętach niemożliwe byłoby poznanie podstawowych funkcji układu nerwowego, np. procesu neuroprzekaźnictwa. Dzięki tym badaniom osiągnęliśmy postęp w rozumieniu mechanizmów i leczeniu chorób neurologicznych i psychicznych, w tym padaczki, depresji i schizofrenii.

Rozwój nowoczesnych metod biologii i medycyny pozwala odsłonić tajemnice działania komórki na poziomie molekularnym, stwarzając wielkie nadzieje na szybki i spektakularny postęp w rozwiązaniu trapiących ludzkość zagadek chorób immunologicznych, nowotworowych i neurodegeneracyjnych. Nie ulega wątpliwości, że postęp na tym polu warunkują odpowiednio skonstruowane, także przy użyciu metod inżynierii genetycznej, modele zwierzęce oraz przełomowe metody terapeutyczne. Można tu podać przykłady leków uzyskanych metodą rekombinacji genów (insulina, hormon wzrostu) oraz kluczowe w poznawaniu istoty wspomnianych chorób, badania na zwierzętach zmodyfikowanych genetycznie (np. modele choroby Alzheimera, choroby Huntingtona i in.).

Przy obecnym stanie rozwoju nauki nie ma alternatywy dla doświadczeń na zwierzętach, chociaż nie zawsze wyniki tych badań można przenieść bezpośrednio na człowieka i choć coraz powszechniej stosuje się metody uzupełniające, takie jak badania in vitro, modelowanie komputerowe itd. Należy tu zaznaczyć, że badania in vitro, nie eliminują konieczności poświęcenia życia zwierzęcia, jednak redukują do minimum jego cierpienia w celu pozyskania materiału komórkowego lub tkankowego. Jest oczywistym, że badania na zwierzętach należy prowadzić tylko wtedy, gdy są naprawdę niezbędne i przy zachowaniu ściśle określonych warunków. Badacze są świadomi ograniczeń i zasad dających gwarancję wyeliminowania lub minimalizacji stresu i cierpień zwierząt doświadczalnych, zapewnienia im odpowiednich warunków bytowania, a także zredukowania ich liczby do niezbędnego minimum. Wynika to ze zrozumienia faktu, że zwierzę doświadczalne to nie tylko narzędzie badawcze, lecz żywy odczuwający organizm, któremu należy się właściwe traktowanie.

Polska posiada przepisy prawne strzegące zasad prowadzenia badań na zwierzętach (Ustawa z 21 stycznia 2005 roku), jednak ze względu na wejście w życie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej 2010/63/UE z dnia 22 września 2010, w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych, musimy dostosować swoje regulacje do nowego prawa unijnego. Konieczne jest przy tym uzyskanie rozwiązania biorącego pod uwagę zarówno opinie sceptyków jak i racje zwolenników badań na zwierzętach.

Badania te są wciąż konieczne i obecnie w wielu sytuacjach niezastąpione, z czym zgadzają się również przeciwnicy. Stanowią warunek postępu zapewniającego lepsze i dłuższe życie człowieka, jak również lepsze możliwości bytowania różnych ekosystemów zwierzęcych, postęp wiedzy biomedycznej ma bowiem wymiar uniwersalny.