Finansowanie grantów na badania podstawowe
Na podstawie ustaw z lat 2009 i 2010 powstały dwie agencje wykonawcze finansujące badania: o charakterze poznawczym - Narodowe Centrum Nauki (NCN) oraz badania aplikacyjne, wdrożeniowe - Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR).
Powstały system finansowania badań ma wiele cech pozytywnych i generalnie, stanowić może dobre rozwiązanie. Pewne zastrzeżenia i niepokój budzić mogą zasady i kryteria finansowania badań podstawowych, co dotyczyć może w pierwszym rzędzie badań w zakresie medycyny i biomedycyny. Zasady te sformułowane przez NCN określają kryterium doboru projektu, który: „obejmuje badania podstawowe czyli oryginalne prace badawcze eksperymentalne lub teoretyczne podejmowane przede wszystkim w celu zdobywania nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowanych faktów bez nastawienia na bezpośrednie praktyczne zastosowanie lub użytkowanie”.
Projekty badań podstawowych w zakresie medycyny i biomedycyny z założenia mają odniesienie praktyczne, wynika to z charakteru i misji nauk medycznych nakierowanych na zdrowie człowieka i na postęp w zwalczaniu chorób. Zachodzi więc obawa, że interpretacja przynajmniej niektórych projektów przez agencję finansującą może okazać się zbyt rygorystyczna, prowadząca do eliminacji części z nich. Pojawiły bowiem zastrzeżenia mogące wskazywać, że pewne projekty nie były rozpatrywane ze względu na określenie ich jako zbyt aplikacyjne, pomimo że takiego bezpośredniego odniesienia nie było.
Nic nie wskazuje, że takie przypadki pojawiły się często, ostatnie konkursy dowodu na to nie dają, jednak jeśli nawet zdarzały się przypadki jednostkowe sprawa zasługuje na uwagę. Należy się zastanowić, czy w zakresie nauk medycznych i biomedycznych kryteria przyznawania grantów na badania podstawowe nie powinny być tak sformułowane, aby zapobiegać ewentualnym nieporozumieniom. Zawarte w projektach odniesienia do ewentualnych perspektywicznych korzyści praktycznych – diagnostycznych czy terapeutycznych nie powinny być interpretowane jako eliminujące a priori dany projekt.
(opr. Wojciech Kostowski, Wydział V Nauk Medycznych PAN)